تصور کنید که قصد دارید در یک سفر رفتینگ با قایق به پایین رودخانه بروید. همراه با آب کم تلاطم و کم عمق، نقشه شما نشان می‌دهد که با سرعت و پیچ‌های اجتناب ناپذیر روبرو خواهید شد. چگونه اطمینان حاصل می‌کنید که می‌توانید با خیال راحت از آبهای ناهموار عبور کرده و مشکلات غیر منتظره ناشی از این چالش را برطرف کنید؟

ممکن است هنگام برنامه ریزی مسیر خود یا با تکیه بر همراهی دوستان معتمد، در این مسیر به افراد باتجربه تر اعتماد کنید. شاید شما یک جلیقه نجات اضافی تهیه کنید یا به استفاده از یک قایق قوی‌تر فکر کنید. با استفاده از ابزارها و پشتیبانی مناسب، یک چیز قطعی است: شما بعد از این تجربه نه تنها از پس چالش‌‌های ماجراجویی رودخانه برمی‌آیید. بلکه یک قایق‌ران با اعتماد به نفس و شجاع تر ظاهر خواهید شد.

تاب آوری یا انعطاف پذیری چیست؟

تاب آوری روانی توانایی کنار آمدن ذهنی یا عاطفی با یک بحران یا بازگشت سریع به وضعیت قبل از بحران است. تاب آوری زمانی وجود دارد که فرد از روندها و رفتارهای ذهنی در ارتقا دارایی های شخصی و محافظت از خود در برابر اثرات منفی احتمالی و عوامل استرس زا استفاده کند.

به عبارت ساده تر انعطاف پذیری روانشناختی در افرادی وجود دارد که هنگام بحران آرامش خود را حفظ می‌کنند و بدون عواقب منفی طولانی مدت از حادثه رو به جلو حرکت کنند.

زندگی ممکن است با یک نقشه همراه نباشد، همه با پیچ و خم هایی روبرو می‌شوند، از چالش های روزمره گرفته تا حوادث آسیب زا با تأثیر ماندگارتر مانند مرگ یکی از عزیزان، یک حادثه تاثیرگذار زندگی یا یک بیماری جدی.

هر تغییری به طور متفاوتی بر افراد تأثیر می‌گذارد و سیل بی نظیری از افکار، احساسات شدید و عدم اطمینان را به همراه می‌آورد. با این وجود افراد معمولاً به مرور زمان با شرایط تغییر دهنده زندگی و شرایط استرس زا سازگار می‌شوند. بخشی از آن به لطف تاب آوری است.

تاب آوری معادل لغت انگلیسی Resiliency است که به معنی مقاومت و کشسانی و بازگشت پذیری معنی شده است. به افرادی تاب آور گفته می‌شود که خاصیت عقب نشینی و انعطاف را برای زنده ماندن و غلبه بر چالش ها به کار میگرند. روانشناسان تاب آوری را فرآیند سازگاری مناسب در برابر ناملایمات، آسیب ها، فاجعه ها، تهدیدها یا منابع قابل توجهی از استرس تعریف می‌کنند. مانند مشکلات خانوادگی و روابط، مشکلات جدی سلامتی یا عوامل استرس زای محل کار و مالی.

گرچه این حوادث ناگوار دقیقاً مانند جریان یک رودخانه خروشان، مطمئناً دردناک و دشوار هستند، اما نباید نتیجه زندگی شما را تعیین کنند. جنبه های زیادی از زندگی شما وجود دارند که می‌توانید آنها را کنترل کنید و رشد دهید.

تاب آوری نه تنها به شما کمک می‌کند شرایط سختی را پشت سر بگذارید، بلکه شما را قادر می‌سازد تا در طول مسیر رشد کرده و زندگی خود را بهتر از قبل بهبود دهبد.

تاب آوری چه چیزی نیست؟

مقاوم بودن به معنای این نیست که فرد دچار مشکل یا استرس نشود. افرادی که در زندگی خود دچار ناملایمات یا ضربه های اساسی شده اند معمولاً درد و استرس عاطفی را تجربه می‌کنند.

اما برخی از عوامل ممکن است برخی افراد را بیشتر از دیگران مقاوم سازد، لزوما تاب آوری یک ویژگی شخصیتی نیست که فقط برخی از افراد از آن برخوردار هستند. بلکه تاب آوری شامل رفتارها، افکار و اعمالی است که هر کسی می‌تواند یاد بگیرد و رشد دهد. اما مانند ساختن عضله، افزایش تاب آوری به زمان و تمرکز نیاز دارد.

تاب آوری به معنی حذف مشکلات و از بین رفتن اثرات منفی اتفاقات زندگی نیست. یک قایقران را در رودخانه خروشان در حال حرکت تصور کنید، آیا تاب آوری در این شرایط میتواند مسیر را برای او هموار کند یا جریان آب را ملایم تر کند؟ در این شرایط، قایق‌ران با ابزارها و مهارت هایی که در اختیار دارد از مسیر عبور کرده و خود را به ساحل امن میرساند. مجموعه این مهارت ها و ابزار ها تاب آوری نام دارد.

پیشنهاد می کنیم مقاله چگونه دیسیپلین داشته باشیم را نیز مطالعه کنید.

تاریخچه نظریه تاب آوری

اولین تحقیق در مورد انعطاف پذیری در سال 1973 منتشر شد. این مطالعه از اپیدمیولوژی، که مطالعه شیوع بیماری است برای کشف خطرات و عوامل محافظتی که اکنون به تعریف تاب آوری کمک می‌کنند، استفاده کرد. یک سال بعد، همان گروه از محققان ابزاری را برای بررسی سیستم های توسعه مقاومت ایجاد کردند.

امی ورنر یکی از دانشمندان اولیه بود که در دهه 1970 از اصطلاح تاب آوری استفاده کرد. او گروهی از کودکان را از كائوای هاوایی مطالعه كرد. كائوای جمعیتی كاملاً فقیر داشت و بسیاری از كودكان در این مطالعه با والدین الكلی یا بیمار روانی بزرگ شده بودند.

بسیاری از والدین نیز بیکار بودند. ورنر خاطرنشان کرد: از کودکانی که در این شرایط مخرب بزرگ شده اند، دو سوم در اواخر نوجوانی خود رفتارهای مخربی مانند بیکاری مزمن، سو مصرف مواد و زایمان های خارج از ازدواج (در مورد دختران نوجوان) از خود بروز داده اند.

با این حال، یک سوم این جوانان رفتارهای مخربی از خود نشان ندادند. ورنر گروه دوم را مقاوم خواند. بنابراین، کودکان مقاوم و خانواده های آنها کسانی هستند که طبق تعریف، صفاتی را نشان می دهند که به آنها امکان موفقیت بیشتری نسبت به کودکان و خانواده های غیر مقاوم را می‌دهد.

چه کسی تاب آور است و چطور؟

برخی از افراد به طور طبیعی و با ویژگی های شخصیتی به این توانایی ها دست می‌یابند که به آنها کمک می‌کند تا در برابر چالش ها جا نزنند.

با این حال، این رفتارها صفات ذاتی نیستند که در تعداد معدودی دیده می‌شوند. انعطاف پذیری نتیجه یک سری پیچیده از خصوصیات و رفتارهای اکتسابی است.

حمایت اجتماعی یکی دیگر از متغیرهای حیاتی است که به تاب آوری کمک می‌کند. افراد با ذهن قوی تمایل دارند که از حمایت خانواده و دوستانشان برخوردار شوند که در تقویت مشکلات در هنگام مشکلات به آنها کمک می‌کند. افراد تاب آور معمولا از مهارت های نرم برای گذر از شرایط نامناسب بهره می‌برند.

افراد تاب آور چه ویژگی‌هایی دارند؟

• نگرش مثبت: همیشه به خود و توانایی هایشان مثبت نگاه میکنند و نسبت به همه مسائل به گونه ای خوش بین هستند و دیدگاه های مثبت دارند. آنها با موضوع روانشناسی مثبت و تاثیرات آن در زندگی شخصی و کاری آشنا هستند.
• حل مسئله: مهارت حل مسئله یکی از مهارت های رفتاری افراد با تاب آوری بالاست. آنها در مواجهه با چالش ها انعطاف پذیر بوده و کنترل خوبی روی استرس خود دارند، افراد دارای تاب اوری بالا برای هر مشکل راه حل های متفاوتی پیدا میکنند چون به توانایی های خود باور دارند، چالش ها را به فرصتی برای رشد تبدیل می‌کنند.
• ارتباط اجتماعی: این افراد مهارت های ارتباطی با دیگران را به خوبی می‌دانند. آنها معمولا شوخ طبع و درایت خود را در مواجهه با اطرافان حفظ می‌کنند و با آنها صمیمی می‌شوند چون می‌دانند در مواقع خاص می‌توانند روی حمایت اطرافیان خود حساب کنند.
  این افراد مناسبی برای همدلی هستند و گوش شنوای خوبی دارند و ترجیح می‌دهند خوب گوش بدهند زمانی که شخصی آنها را برای حرف هایش انتخاب کرده است. افراد تاب آور شبکه ای از افراد وفادار و صمیمی را در کنار خود دارند که به آنها کمک می‌کنند و با رویکرد مثبتی که دارند خیلی نگران چالش های آینده نیستند.

• عمل گرا و اهل اقدام: توانایی ایجاد برنامه های واقع بینانه و پایبندی به آنها از خصوصیات افراد تاب آور است. آنها از برنامه های آینده ذوق زده نمی‌شوند و معمولا هیجانی عمل نمیکنند، همینطور ناکامی‌ها و شکست ها براحتی آنها را از پا در نمی‌آورد.
• همدلی و ارتباط موثر: افراد تاب آور به راحتی با دیگران ارتباط برقرار میکنند و توانایی بالایی در تعامل با دیگران و برقرار ارتباط توام با احترام دارند.
• هوش هیجانی: داشتن هوش هیجانی بالا و مدیریت احساسات به طور موثر یکی از ویژگی های بارز افراد دارای تاب آوری است. در هر شرایطی روی احساسات خود کنترل دارند و دست انتخاب های احساسی نمی‌زنند.
• اعتماد به نفس: یکی از مهارت های حیاتی برای موفقیت در هر زمینه ای داشتن اعتماد به نفس و خودباوری است. بدون اعتماد به نفس با وجود مهارت های تخصصی به موفقیتی دست پیدا نخواهید کرد. افرادی که تاب آوری بالایی دارند از سطح مناسبی از اعتماد به نفس برخوردار هستند.

منبع: ویکی پدیا