کوچینگ و منتورینگ هر دو منابع ارزشمندی برای رشد حرفه ای به ویژه در بخش دولتی هستند. منتها آیا می‌دانید تفاوت بین این دو رویکرد چیست و چرا برخی از افراد یکی را بر دیگری ترجیح می دهند؟ برای پاسخ به این سوالات بیایید ابتدا مفهوم کوچینگ و منتورینگ را با هم مقایسه کنیم. کوچینگ ((Coaching، مشارکتی است بین یک فرد یا یک گروه با یک کوچ(Coach) . هدف از این مشارکت، توانمند سازی شرکت‌کنندگان است تا خلاقانه بیندیشند و پتانسیل شخصی و حرفه‌ای خود را به حداکثر برسانند. منتورینگ نیز فرآیندی است که در آن یک همکار با تجربه  (Mentor)  در  یک مسیر شغلی خاص به فردی با تجربۀ کمتر  (Mentee) مشاوره داده و از وی پشتیبانی می‌کند. فرآیندی که بر پایه اعتماد، احترام و ارتباط سازنده بنا شده است. بهتر است بدانید که منتورها نیازی به داشتن مدارک حرفه ای ندارند زیرا توصیه های آنها بر اساس تجربۀ شخصی است.

کوچینگ و منتورینگ؛ خلاصه ای از شباهت ها

مفاهیم کوچینگ و منتورینگ گاهی به دلیل شباهت های متعدد، با هم همپوشانی دارند. بنابراین بهتر است قبل از پرداختن به تفاوت های اصلیِ کوچینگ و منتورینگ ابتدا کمی در مورد شباهت های این دو رویکرد صحبت کنیم؛ هم کوچینگ و هم منتورینگ، برای بهبود مهارت‌ها، دانش و عملکرد افراد در یک زمینه خاص به کار می‌روند. هر دو نقش مهمی در پیشرفت اولیه شغلی و در نتیجه در موفقیت کسب و کارها بر عهده دارند. هر دو برای ایجاد نتایج مثبت، نوعی از خویشتن اندیشی و تفکر مستقل را ترویج می دهند. بخش بزرگی از پروسه یادگیری، هم در کوچینگ و هم در منتورینگ در خارج از جلساتِ این دو رویکرد انجام می‌شود. در نهایت کوچینگ و منتورینگ در تقویت مهارت های کاوشگری و گوش دادن در افراد و ایجاد یک رابطه حمایتی با آنها شباهت های محسوسی با هم دارند. همچنین، کوچ و منتور هر دو به دنبال پرسیدن سوالات مناسب هستند تا افراد تحت راهنمایی خود را به سمت راه حل هایی بهینه هدایت کنند.

کوچینگ و منتورینگ؛ تفاوت های کلیدی

شباهت‌های بین کوچینگ و منتورینگ معنادار هستند، اما تفاوت‌هایی عمیق نیز بین این دو وجود دارند. تا حدودی از روی تعریف فدراسیون بین المللی کوچینگ (ICF) می‌توان به تفاوت های کوچینگ و منتورینگ پی برد. ICF، کوچینگ را اینگونه تعریف می کند: «همکاری با مشتریان در یک فرآیند تفکر برانگیز و خلاقانه و الهام بخشیدن به آنها تا بتوانند پتانسیل شخصی و حرفه ای خود را به حداکثر برسانند». در همین حال، منتورینگ را به‌عنوان یک فرآیند توصیه ای- مشاوره ای تعریف می‌کند.

تفاوت اول منتورینگ و کوچینگ؛ رهنمودی و غیر رهنمودی بودن

(Directive vs non-directive)

از لحاظ آموزشی، منتورینگ رویکردی رهنمودی و دستوری‌تر دارد در حالی که کوچینگ غیر رهنمودی است. این یکی از مهمترین تفاوت های منتورینگ و کوچینگ است. در روابط غیر رهنمودیِ کوچینگ، کوچ به فرد تحت آموزش اجازه می‌دهد تا بیشتر صحبت‌ کند. هدف کوچ از این کار این است که  بر اساس این گفته‌ها بتواند یک برنامه عملی منحصر به فرد را  برای مشتری خود طراحی کند. البته باید دقت کنید که کوچ ها ابتدا سوالاتی می‌پرسند و برای صحبت کردن در مورد این سوالات، مشتریان را آزاد می‌گذارند. در نهایت مشتریان به سمت اکتشاف ذات خود و پیدا کردن راه حل های متناسب با مشکلات شخصیشان هدایت می‌شوند. در کل باید گفت رویکرد کوچینگ، بیشتر بر ایجاد انگیزه در مشتریان و افزایش خودآگاهی در آنها متمرکز است.

منتها در روابط دستوری و رهنمودی منتورینگ، این منتور ها هستند که بیشتر از مشتریان صحبت می‌کنند. زیرا منتورها نقش استاد یا مشاور را دارند و تلاش می کنند تا تجربیات خود را به افراد مشتری منتقل کنند. البته منظور از رهنمودی بودن این نیست که مشتریان طبق یک دستورالعمل ثابت عمل کنند. آنها بعد از اینکه مطالب و تجربیات فرد منتور را دریافت کردند باید از این آموزه ها برداشتی شخصی داشته باشند. آنها باید بتوانند از این برداشت شخصی برای توسعه قابلیت های خود و تصمیم گیری های بهتر استفاده کنند.

تفاوت دوم کوچینگ و منتورینگ، طول فرآیند آموزشی

یکی دیگر از تفاوت های معمول بین کوچینگ و منتورینگ در طول فرآیند آنها است. راه حل های کوچینگ، در مدت زمانی کوتاه تر نسبت به راه حل های منتورینگ خود را نشان می‌دهند. به همین دلیل معمولا کوچینگ کمتر از شش ماه طول می‌کشد. در حالی که منتورینگ ممکن است از یک تا چند سال طول بکشد. نکته مهم این است که از همان ابتدا کوچ ها به متدها و راه حل‌هایی که ممکن است به زمان زیادی نیاز داشته باشند نمی‌اندیشند و این راه حل‌ها را از لیست خود خط می‌زنند. آنها سعی می‌کنند با جلسات کم به نتیجه برسند. اگر این هدف محقق نشد جلسات را فشرده تر برگذار می‌کنند تا زودتر کار خود را به اتمام برسانند.

در منتورینگ، قضیه فرق می‌کند و رسیدن به پایان کار به زمان بیشتری نیاز دارد. بخشی از این طولانی تر شدن به سبب طبیعت عمیق ترِ روابط منتورینگ است. به هر حال، منتی‌ها باید از تجربیات منتور به نفع خود استفاده کنند و به تدریج این تجربیات را با نیاز های خود تطبیق دهند. منتی ها برای رشد و پیشرفت، مسیری طولانی در پیش دارند و ممکن است برای گسترش قابلیت‌های خود تا مدت ها به کمک گرفتن از منتورها نیاز داشته باشند.

تفاوت سوم، تمرکز

منتورینگ و کوچینگ از نظر شدت تمرکز بر موضوعات نیز با هم فرق دارند. اینطور مرسوم است که منتورها یک رابطه شخصی تر را با مشتریان خود ایجاد کنند، رابطه ای که فراتر از شغل باشد. دلیل این مسئله هم این است که منتورینگ، دیدگاهی جامع تر از رشد حرفه ای دارد به همین دلیل اغلب به عوامل بیرون از محیط کار نیز توجه می‌کند. منتها کوچینگ متمرکز تر عمل می کند. مثلا کوچینگِ کسب و کار به طور خاص و به شدت بر عوامل فردیِ موثر بر عملکرد شغلی تمرکز می‌کند. کوچینگ، به شدت بر روی دستیابی به هدف و توسعه هدفمند تمرکز دارد. به همین دلیل، کوچ های کسب و کار معمولاً مدیرانی هستند که بیش تر از خودِ منتی ها بر روی نتایج، متمرکز هستند.

تفاوت چهارم کوچینگ و منتورینگ؛ وضوح اهداف و نتایج

دیگر تفاوت کوچینگ و منتورینگ، مربوط به میزان واضح بودن اهداف و نتایج حاصل از اهداف است. روابط کوچینگ با داشتن یک تمرکز هدفمند، اهدافی را ایجاد می‌کنند که واضح تر از اهداف منتورینگ هستند.  این در حالی است که اهداف و نتایج در منتورینگ، سیال و در طول زمان قابل تغییر هستند. این سیال بودن، ارزیابیِ اثربخشی را در منتورینگ سخت‌تر می‌کند. منتها در کوچینگ، اهداف از قبل تعیین شده و مشخص هستند. از این نظر، ارزیابی تاثیر یک مداخله کوچینگ (مانند کوچینگ تجاری) راحت تر از منتورینگ است. در کل، نتایج حاصل از کوچینگ خود را در قالب معیارهایی ملموس نشان می‌دهند ولی در منتورینگ نتایج تا این حد واضح و ملموس نیستند.

تفاوت پنجم، یک به یک یا گروهی بودن

به غیر از برخی از حالات ویژه، کوچینگ فرآیندی است که کاملاً یک به یک  (One-on-one) ارائه می‌شود. یک به یک بودن، معیاری مهم است که انواع موفق کوچینگ و از جمله کوچینگ کسب و کار از آن پیروی می کنند. این در حالی است که منتورینگ، منحصراً و الزاما یک به یک نیست. به عنوان مثال، انواع زیادی از منتورینگ گروهی وجود دارند که در آنها یک منتور و چندین منتی در چیزی شبیه به یک برنامه آموزشیِ تیمی شرکت می‌کنند. منتها در کوچینگ، اصل بر یک به یک پیش رفتن فرآیند است و هرگونه اخلال در این شرطِ اصلی، می‌تواند کل فرآیند را بی اعتبار کند.

سایت فراکوچ نیز در این باره مطلب زیر را آورده است:

بر خلاف کوچینگ در منتورینگ تمرکزِ یک منتور (راهنما) بر روی یک فرد (به اصطلاح «مرشد» یا «مِنتی») است و نه کمک به حل یک مشکل خاص. به عبارتی، منتور به عنوان یک راهنمای قابل اعتماد برای مراجع عمل می­کند و هدف اصلی او انتقال دانش نسبتاً غیررسمی در یک بازه زمانی طولانی است.

ششمین تفاوت منتورینگ و کوچینگ؛ نظم در برگزاری جلسات

منتورینگ و کوچینگ از نظر منظم بودن جلسات نیز با هم تفاوت دارند. مکالمات و جلسات کوچینگ معمولاً به صورت منظم برگزار می‌شوند. جلسات اغلب به صورت هفتگی، دو هفته‌ای یا حداکثر ماهانه خواهند بود. در مقابل، جلسات منتورینگ متناسب با نیازهای خاص منتی‌ها هستند و قاعدۀ از پیش تعیین شده ای ندارند. در نتیجه ممکن است در یک ماه چند جلسه منتورینگ برگزار شوند ولی در ماه بعد هیچ دیداری بین منتور و منتی ها صورت نگیرد.

هفتمین تفاوت، تخصص مربیان

تفاوت بعدی کوچینگ و منتورینگ در تخصص مربیان است. در کوچینگ، تمرکز بر باز کردن پتانسیل مشتریان و توانمندسازی آنها برای توسعه مهارت ها و دانش شخصی است. کوچ ها نیز پیشینه‌های مختلفی داشته و اغلب در زمینه‌های خاصی تخصص دارند. با این حال، آنها لزوماً نیازی به داشتن دانشِ تخصصی گسترده ندارند. منتورها هم باید درک عمیقی در زمینۀ موردِ آموزش داشته باشند تا توصیه‌ها و راهنمایی‌های مرتبط را به منتی‌های خود ارائه دهند. آنها اغلب متخصصانِ ارشد و افرادی با تجربه و دانش عمیق هستند و می‌توانند بینش‌هایی جامع را در مورد مسائلِ عملی ارائه دهند. بینش‌هایی که به سختی می‌توان از راه های دیگر آنها را به دست آورد.

برای مطالعه بیشتر: 0 تا 100 کوچ دیجیتال مارکتینگ

تفاوت هشتم، تفاوت در نقش کوچی و منتی

از مشتریان کوچینگ انتظار می‌رود که در طول جلسات خود را به طور فعال، درگیر موضوع کنند. آنها باید آمادگی کافی برای پرسیدن سوالات درست و ارائه ایده های متناسب با بحث را داشته باشند. در عین حال باید مایل به دریافت بازخورد از طرف کوچ ها و کار بر روی خود باشند. در مقابل، منتی ها نقش منفعلانه تری را بر عهده می‌گیرند. آنها برای ارتقای مهارت ها و دانش خود به شدت به راهنمایی‌ و تجربه منتور خود متکی هستند.

تفاوت نهم، محتوا (Structure)

کوچینگ و منتورینگ، ساختار و محتوای متفاوتی دارند. در کوچینگ، مکالمات معمولاً حول راه‌حل‌های عملی می‌چرخند، راه حل هایی که می‌توانند فوراً اجرا شوند. مانند تعیین هدف، حل مسئله و تکنیک‌های مدیریت زمان. منتها منتورینگ، اغلب به سمت توسعه یک درک عمیق تر از موضوع حرکت کرده و سعی می‌کند جنبه های نظری مرتبط با آن موضوع خاص را به اندازه کافی واکاوی کند.

تفاوت دهم منتورینگ و کوچینگ، سوالات

نوع سوالاتی که در کوچینگ و منتورینگ پرسیده می شوند نیز با هم متفاوت هستند. کوچ ها اغلب از سؤالات باز زیادی استفاده می‌کنند تا مشتریان به کمک این سوالات بتوانند بینش کافی پیدا کنند و راه حل‌هایی موثر‌تر بیابند. سوالات باز، تمرین رایجی در متدهای مختلف آموزشی و از جمله در کوچینگ هستند. اینگونه سوالات را نمی‌توان به سادگی با یک «بله» یا «خیر» پاسخ داد. برای پاسخ دادن به این نوع سؤال به پاسخ‌های دقیق‌تری نیاز است. این نوع سوالات مشتریان را تشویق می‌کنند تا عمیق تر فکر کنند و سپس با کلماتی که خودشان انتخاب می‌کنند پاسخ دهند. در کل سوالات باز می توانند راهی عالی برای شروع یک گفتگو یا مشاوره باشند.

در منتورینگ نیز میل چندانی به سوالات با پایان بسته و پاسخ‌های بله و خیر وجود ندارد. منتها تفاوتی که منتورینگ با کوچینگ در سوالات دارد این است که منتورها بیشتر به سمت سوالات کاوشگرانه یا اکتشافی (Probing Questions) گرایش دارند. سوالاتی که شبیه به سوالات باز هستند ولی به دستیابی به اطلاعاتی عمیق تر در رابطه با موضوع منتهی می‌شوند. سوالات کاوشگرانه، بیش از سوالات باز معمولی سبب تقویت تفکر انتقادی می‌شوند.

تفاوت یازدهم کوچینگ و منتورینگ، توسعه مهارت ها یا قابلیت ها

این مورد یک تفاوت بسیار مهم دیگر بین کوچینگ و منتورینگ است. کوچینگ مهارت ها (SKILLS)  و منتورینگ قابلیت ها (CAPABILITIES) را توسعه می‌دهد. مهارت به معنی توانایی یا استعدادی است که به فرد کمک می کند کاری را درست انجام دهد. منتها قابلیت، مفهومی گسترده تر از مهارت دارد. قابلیت به معنی مجموعه ای از رفتارها، دانش ها و مهارت هایی است که به فرد کمک می‌کنند تا موثرتر عمل کند. بیایید با چند مثال، موضوع را بیشتر برای شما روشن کنیم. مثلا خدمات مشتریان، تحلیل داده، طراحی گرافیک، حسابداری و تفکر انتقادی همگی مهارت هستند. در حالی که مدیریت، رهبری و تصمیم گیری قابلیت هایی متشکل از چند مهارت مختلف هستنند.

کلام آخر

در این نوشته ابتدا به صورت خلاصه به برخی از شباهت های مهم کوچینگ و منتورینگ اشاره شد سپس نوشته به سمت بررسی تفاوت های این دو رویکرد حرکت کرد. به هر حال منتورینگ و کوچینگ از نظر مفهومی، شباهت های زیادی به هم دارند و مقایسه این دو برای کاربران بسیار مفید خواهد بود. اینگونه مقایسه ها سبب می‌شوند تا کاربران درک بهتری از کوچینگ و منتورینگ داشته باشند. درکی که به سردرگمی در انتخاب بین کوچینگ و منتورینگ خاتمه می‌دهد و به کاربران کمک می‌کند تا بدانند که کوچینگ برای آنها بهتر است یا منتورینگ.

 برخی از سوالات رایج: